6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu “Tescil için başvurusu yapılmış markanın, başkasına ait kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsaması halinde, hak sahibinin itirazı üzerine tescil başvurusu reddedilir.
SMK Hükümlerine göre kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya üçüncü kişilere ait herhangi bir sınai mülkiyet hakkı gibi tescilli ya da tescilsiz özel haklar gerekçe gösterilerek yapılan itirazlar nedeniyle bir markanın reddi mümkündür. Bu kurala göre; markanın itiraza konu olabilmesi için başka herhangi bir koşul gerekmeksizin markanın yukarıda sayılan haklardan birini kapsıyor olması yeterlidir.
Bununla birlikte, bu haklardan sadece birisinin zayıf bir varlığı itiraz kabulü için yeterli değildir. Bunun için ek bazı koşulların sağlanması gerekir: • Her şeyden önce, itiraz edilen marka başvurusundan önce var olmalıdır. Çatışan haklardan hangisinin daha önce var olduğunu belirlemek için kazanılmış haklarla ilgili tarihler karşılaştırılır. Marka başvurusu için bu tarih, başvuru tarihi ya da geçerli bir biçimde iddia edilen rüçhan tarihidir. Madde 8/5’e dayalı ileri sürülen hak konusunda ulusal hukuk altında kazanılan münhasır hakka ait kazanım tarihi kesindir. Bu hakkın kullanılıyor olması şarttır ve kullanım marka başvuru tarihinden önce başlamış olmalıdır.
Kazanılmış ayırt edicilik ya da ticaret hayatındaki tanınmışlık mutlaka marka başvuru tarihinden önce elde edilmelidir.
İkinci olarak, marka sahibine daha sonraki bir markanın kullanımını yasaklama hakkı verdiği durumlar için geçerlidir. Bunun için, marka sahibinin münhasır hakkının olduğuna dair bir kanıtın bulunması gereklidir.
İsim Hakları
Üçüncü olarak, itiraz eden kişi hakkın sahibi veya hak sahibi tarafından ilgili hakkı korumak üzere görevlendirilen kişi olmalıdır. İsim Hakkı sadece bireysel veya kişisel haklarla ilgili olduğundan ticaret unvanları, şirket isimleri, kuruluş veya mağaza isimleri gibi diğer iş tanımları veya benzeri tanımlar bu kategoride değerlendirilmez.
Bunlar Madde 8/3 çerçevesinde ileri sürülmek zorundadır. Bir marka başvurusunda herhangi bir kişinin ismi-soy ismi münhasıran veya esas unsur olarak yer alıyorsa ve başvuru sahibinin bu ismi-soy ismi kullanmada haklı bir gerekçesi (eskiye dayalı kullanım, başvuru sahibinin adı soyadı, sessiz kalma vb.) bulunmuyorsa söz konusu ismin-soy ismin sahibinin itirazı üzerine marka başvurusu reddedilir. Kişi ismi-soy isminden oluşan başvurularda ismin önüne getirilmiş unvanlar tali unsur olarak değerlendirilir. Örneğin “Dr. Engin Yavuz” başvurusuna “Engin Yavuz” isimli kişi tarafından yapılan itiraz kabul edilir.
İsim haklarına dair bazı istisnalar ve detaylı hukuki süreç
İsim ve/veya soy isme herhangi bir ek getirilerek yapılmış başvurulara isim hakkı gerekçe gösterilerek yapılan itirazlar somut olayın özelliklerine özgü istisnalar hariç olmak üzere reddedilir. Örneğin “Engin Yavuzlar” başvurusuna “Engin Yavuz” isimli kişi tarafından yapılan itiraz reddedilir. İtiraz sahibi itiraz dilekçesinin ekinde noter onaylı resmi bir kimlik belgesi (nüfus cüzdanı, pasaport vb.) sunmalıdır. Birden fazla isim-soy isim kullanan kişiler için kimlik belgesindeki bilgiler dikkate alınmalıdır. Örneğin “Ahmet Engin Yavuz” ibareli bir marka başvurusu için “Engin Yavuz” isimli kişinin isim hakkı gerekçe göstererek yapılan itiraz reddedilir. İlgili madde hükmü genel kural olarak hayatta olan gerçek kişilerin itirazları üzerine uygulanmakla birlikte başvuruya konu ismin-soy ismin ölmüş bir kişiye ait olması ve söz konusu kişinin ünü nedeniyle, ticari bir faydanın sağlanabileceği veya söz konusu ismin istismar edilebileceği kanaatine varılması durumunda da başvuru reddedilebilir.
İsim Haklarına Dair İtirazlar
Bu durumda itirazı yapmaya yetkili kişiler, isim sahibinin sağ kalan eşi ile çocukları, ana-babası, kardeşleri veya söz konusu kişinin isim hakkına dayalı olarak itirazda bulunma yetkisini haiz olan kuruluşlardır (dernek, vakıf, şirket vb.). Burada belirtilen “ün” ifadesiyle, incelemenin yapıldığı tarih itibariyle kişinin isminin toplumsal, kültürel, ticari, siyasi, sanatsal, sportif vb. alanlarda süregelen yerel veya ulusal düzeydeki bilinirliği kastedilmektedir. Ünlü Kişilerin Soy İsimleri, Takma İsimler ve Lakaplar Marka başvurusunda, ulusal veya uluslararası seviyede bilinirliğe sahip kişilerin soy isimlerinin tek başına veya esas unsur olarak yer alması ve başvuruya konu ibare ile söz konusu ünlü kişi arasında ilişki kurulma ihtimali bulunması halinde başvuru itiraz üzerine reddedilir. Örneğin, “Beckham”, “D. Beckham” ibareleri ünlü futbolcu David Beckham ile, “Mandela”, “N. Mandela” gibi ibareler ünlü siyasetçi, Güney Afrika Cumhuriyeti Eski Devlet Başkanı Nelson Mandela ile ilişki kurulmasını sağlayabilir. Bununla birlikte, “Aksu” – Sezen Aksu ve “Gates”- Bill Gates örneklerinde böyle bir durum söz konusu değildir ve ilişki kurulmasına neden olmaz.
İsim hakkının temel mantığına göre sadece aynılık veya marka ile kişinin gerçek ismi arasındaki ayırt edilmeyecek derecedeki benzerlik değil, ayrıca bir kişinin (örneğin ünlü bir kişi) değiştirilmiş isminden kişinin kendisi anımsanabiliyorsa (“Lionhardo di Capri”), yaygın bir şekilde bilinen bir takma isim veya lakap varsa (Arnold Schwarzenegger için “Governator”) veya yalnızca ilk isim veya soy isim belirli bir kişiye açık bir biçimde atıfta bulunuyorsa marka başvurusu reddedilebilir. Marka başvurusunda, ulusal veya uluslararası düzeyde bilinirliğe sahip kişilerin takma isimleri tek başına veya esas unsur olarak yer alıyor ve başvuruya konu ibare ile söz konusu ünlü kişi arasında ilişki kuruluyorsa marka başvurusu itiraz üzerine reddedilir.
Örneğin, “Cüneyt Arkın” ibareli marka başvurusuna “Cüneyt Arkın” takma adıyla bilinen Fahrettin Cüreklibatur’un yapacağı itiraz kabul edilebilir niteliktedir. Bunun dışında kendilerine verilmiş lakaplarla bilinen ünlülerin söz konusu lakapları içeren marka başvurularına yapılan itirazlar lakabın orijinalliği ve mal ve hizm